“Ik zal nooit vergeten dat ik in groep 6 bleef zitten, terwijl mijn tweelingzus, Fay Louise, overging. Ik ben er zeker van dat dit het ultieme bewijs voor me was dat ik als tenger, onzeker kind nodig had om te geloven dat ik minder slim was dan mijn zus. Jarenlang heb ik dat geloofd. Ik weigerde om enige clementie met mezelf te hebben, zoals dat ik ziek was geweest en daarom was blijven zitten. Nee, ik was gewoon ‘dom’ en ik heb dat vele, vele malen tegen mezelf gezegd’.

Aldus schrijster Betty Jean Case in haar boek ‘We are twins, but who am I?’.

Het laat aan duidelijkheid niets te wensen over. Als de één blijft zitten en de ander niet, dan is de impact daarvan op het zelfbeeld van het kind enorm. Ook al zijn er verzachtende omstandigheden, zoals ziekte in dit geval, of een snellere ontwikkeling bij het meisje dan bij de jongen van een jongen/meisje tweeling. In mijn ervaring komt dit advies nogal eens voor bij deze groep tweelingen. Eeneiige tweelingen krijgen meestal het advies om allebei het jaar over te doen.

Een poos geleden maakte ik ook de situatie mee via ouders die mijn hulp inriepen. Hun meisje/jongentweeling was in groep 1 tegen hun wens gescheiden. Het jongetje had er een heel jaar over gedaan om op school te wennen. In groep 2 werd geconstateerd dat hij achterliep en kregen de ouders het advies om hem een jaar langer te laten kleuteren. Ze vroegen mijn mening. Zelf waren ze er niet voor. Ik heb het ook ten zeerste afgeraden en wel om verschillende redenen. Het kind had zich niet goed kunnen ontwikkelen doordat hij een jaar lang moest struggelen met het gescheiden zijn van zijn zus. Het brein kan alleen optimaal funcioneren als het zich veilig voelt. Verder is bekend dat jongens later rijpen dan meisjes wat betreft bepaalde vaardigheden, zoals de fijne motoriek, het lezen, het schrijven, het kennen en benoemen van emoties. Deze acherstand heeft te maken met het verschil in de hersenontwikkeling, waarbij meisjes in het voordeel zijn. Maar het is slechts een kwestie van tijd. De jongens halen deze achterstand vanzelf in, in de loop van groep 3 (of 4). Verder heeft onderzoek aangetoond dat de maatregel van kleuterverlenging (en het zittenblijven op zich), slechts een kort positief effect heeft, dat echter uitdooft in verdere schooljaren. De leerlingen profiteren op lange termijn niet van het extra leerjaar in groep 2. Waarschijnlijk is het vroegtijdig diagnosticeren en interviniëren effectiever.

Dit is precies het advies dat zowel dr. Nancy Segal als dr. Joan Friedman geven. Beiden zijn tweelingdeskundigen. Zij adviseren de tweeling samen over te laten gaan en het wat zwakkere (langzamere) kind extra hulp te bieden. Dat is altijd te verkiezen boven het negatieve effect dat zittenblijven op het tweelingkind heeft. Ik wil hier nog aan toevoegen dat een tweeling die erg op elkaar let en elkaar bekritiseert, het beste in aparte klassen gezet kan worden (wel dus op hetzelfde nivo). Dan heeft de wat zwakkere leerling meer ruimte om zich in zijn eigen tempo te ontwikkelen.

Zowel Segal als Friedman zijn van mening dat, in het geval zittenblijven de enige optie is, het beste is om de tweeling van school te splitsen. Op die manier hoeven de kinderen niet steeds geconfronteerd te worden met negatieve vergelijkingen. Want het kind dat in een lagere klas zit, zal hoe dan ook altijd in ogen van de buitenwereld de tweelinghelft zijn die het minder goed doet. Daar valt niet aan te tornen. Zitten ze op verschillende scholen, dan kent de omgeving hen als individuen, meestal zonder te weten dat ze een tweeling zijn.

Het jongetje uit het eerdere verhaal mocht na een rapport van mijn kant en veel aandringen van de ouders, naar groep 3, tegelijk met zijn zusje. Inderdaad maakte hij een groeispurt door en was al vrij snel een van de betere leerlingen van de klas. Gelukkig is hem de vernederende ervaring van het blijven zitten bespaard gebleven, een maatregel die notabene onnodig bleek te zijn.

Het komt ook voor dat beide kinderen achterlopen. In zo’n geval is de keuze om ze allebei te langer te laten kleuteren, een heel ander verhaal en kan het verstandig zijn, als interventie te weinig oplevert en de kinderen teveel op hun tenen moeten lopen.

Bij eeneiigen zie ik ook vaak dat als eentje een klas moet overdoen, de ander het jaar erna ook blijft zitten. Zo zitten ze na een jaar toch weer op hetzelfde nivo.

Resumerend: ik raad tweelingouders en scholen aan om heel voorzichtig met de beslissing van blijven zitten om te gaan, want het nut ervan is gering maar de impact ervan op het zelfbeeld van het tweelingkind gigantisch. Bovendien blijft dit effect jarenlang, zo niet een heel leven, doorspelen.

Bij deze situatie moet zeker rekening gehouden worden met het tweelingaspect.

Meer lezen:

Doubleren of doorstromen: Wat is zinvol in het primair onderwijs? Beter Begeleiden, LBBO, maart 2017

http://www.swvunita.nl/wp-content/uploads/2017/03/Doublure.-LBBO-maart-2017.compressed.pdf