Loe en Sally worden als eeneiige tweeling in een Joods gezin te Amsterdam in 1914 geboren. Als de oorlog uitbreekt, proberen beiden te vluchten naar Engeland. Het lukt Loe, maar niet zijn ouders, noch hun zusje, die allen omkomen. Sally ziet aanvankelijk kans om onder te duiken, maar valt later in een poging om te vluchten via de Pyreneeën toch in handen van de SD. In 1945 overlijdt hij, kort voor het einde van de oorlog. Ook zijn vrouw komt niet terug. Hun twee zoontjes, Abel en Daan, toevertrouwd aan pleeggezinnen, overleven de oorlog. Ze vragen hun oom regelmatig of er geen brieven en foto’s bewaard zijn gebleven van de tijd dat hun ouders voortvluchtig waren. Loe ontkent ‘t keer op keer en gaat het thema uit de weg. Echter, na de dood van Loe, in 2005, blijkt dat hij wel degelijk brieven van Sally uit die tijd had. Ze worden, ver weggestopt in een laatje gevonden. Dit is de aanleiding tot deze documentaire waarin met name zoon Daan vertelt over wat dit feit met hem doet.
In het boek ‘Dubbelspoor’, tweelingen in de 20e en 21e eeuw, van Graa Boomsma, valt te lezen hoe Loe een diepgewortelde jaloezie koesterde tegenover zijn broer. Hij was, als kind al in competitie met Sally en diens promotie, na de studie medicijnen, wakkerde dat gevoel nog meer aan. Loe zelf had geschiedenis gestudeerd zonder te promoveren. Boomsma vertelt in zijn boek dat Loe willens en wetens een rapport van Sally, waarin deze vanuit Brussel in 1943 melding maakt van de slechte situatie van de Joden, getiteld ‘De ondergang van het Nederlandsche Jodendom’, niet vermeld. Noch voor Radio Oranje waarvoor Loe in Londen werkte, noch in zijn eigen latere boek ‘Herinneringen’. Hij vermeldt hierin wel het rapport, maar niet de auteur. Gunde hij zijn broer, ook postuum, niet deze eer? Het heeft er alle schijn van.
Dit is verbazingwekkend. Vaak zie ik bij eeneiige tweelingen juist dat de één blij is met de successen van de ander. ‘Als mijn zus een tien haalt, dan voelt dit voor mij ook als een tien. Ik ben blij voor haar en voor mij’. Of ‘Als mijn broer eerste wordt, ben ik trots. Het voelt dan alsof we allebei een verovering hebben gescoord’. Dit soort gevoelens is hem blijkbaar vreemd. Zijn tweelingbroer is meer concurrent dan bondgenoot.
Zoiets moet ook mee hebben gespeeld in het thema waar het in de documentaire over gaat. Loe bewaarde voor zichzelf de foto’s en brieven van zijn broer. Hij deelde ze niet met diens kinderen, zijn neven, ondanks dat ze er heel vaak omvroegen. Het is schrijnend, want het verlangen in de jongens naar iets tastbaars van hun ouders was (is) enorm. Een herkenning, een foto of iets simpels als weten waar de wieg stond in de kamer waar ze sliepen en (zo korte tijd) woonden. Hoe kun je je eigen neven, die biologisch gezien als half-kinderen van je zijn, zoiets onthouden? De documentaire is aangrijpend. Ik kan die nacht de slaap niet vatten en ik denk dat het vele kijkers zo vergaat.
Het zwijgen van Loe de Jong betrof niet alleen de persoonlijke spullen van zijn tweelingbroer, maar ook diens publicaties en rapporten. Wat heeft hij daarmee zijn familie en ook zichzelf een enorme schade berokkend!
Tweelingzijn is verbondenheid, liefde, nabijheid. Rivaliteit (één tov de ander of beiden tov elkaar) kan desastreuze gevolgen hebben, zelfs nog na het overlijden van één van de twee.
