Deze vraag stelde Nicole, een eeneiig tweelingmeisje, van 8 jaar, aan haar moeder. En haar vraag ging nog verder. Ze vroeg om op de andere school van het dorp te mogen, zodat ze niet meer samen met haar zusje in de klas zou zitten.  Op haar eigen school zijn namelijk geen parallelklassen.

Deze wens komt niet vaak voor bij een zo jonge tweeling. Integendeel: deze tweelinggroep, de eeneiige tweelingmeisjes, is de groep die het liefst vele jaren samen in de klas zit. Dit kwam onder andere uit het onderzoek dat de sociologe Lynn Gordon in 2015 deed onder tweelingen van 3 tot 46 jaar. Ik kom het verzoek om aparte klassen dan ook niet vaak tegen bij deze jonge tweelingengroep. De drang om zonder de ander te zijn manifesteert zich bij deze tweelingen meestal in de puberteit of later op de volwassen leeftijd. Voor de ouders is de situatie heel lastig, want voor hun andere dochter, Elvi, is het ondenkbaar dat dit echt zou gebeuren. Alleen de gedachte eraan geeft haar al een paniekgevoel.

Wat is nu het beste in deze situatie? Ik bespreek dit met de ouders. Ten eerste is  het belangrijk om te weten waar de behoefte van Nicole vandaan komt. Waarom wil ze meer afstand en waardoor voelt ze zich onvrij? Dit blijkt te maken te hebben met het feit dat zijzelf makkelijker contact legt en op school, in de klas, vrijwel geen problemen heeft in haar vriendschappen. Voor Elvi is dit anders, ze valt enigszins buiten de groep en vindt moeilijker aansluiting. Nicole betrekt haar zus wel zoveel mogelijk erbij, bemiddelt, lost problemen voor haar op en probeert de pijn van afwijzing te verzachten (vanavond mag je in mijn bed slapen).

Tweelingen voelen altijd een grote verantwoordelijkheid voor elkaar. En juist dat breekt haar op.  De vraag Moet ik dan altijd haar kant kiezen? laat dat duidelijk zien.   Zij zit in de rol van de verzorgende.

De ouders weten echter ook dat Nicole -stel dat ze haar wens vervullen- zich  ongelukkig zal gaan voelen vanwege de reacties die dit bij Elvi zal veroorzaken. De ouders twijfelen er niet aan dat Elvi de splitsing niet gaat trekken. Ze heeft al buikpijn bij het idee alleen. Het verdriet van de een raakt nauw aan de gemoedstoestand van de ander.

Bij Nicole speelt al duidelijk de spanning tussen nabijheid en afstand. Zo kiezen ze voor een viering van hun verjaardag op school voor twee verschillende dagen, maar thuis houden ze toch één feestje. Iedere tweeling krijgt in zijn leven te maken met samen én apart willen zijn, meestal op latere leeftijd. Nicole is waarschijnlijk hoogbegaafd, dit kan verklaren dat ze op emotioneel gebied al verder is dan de meeste kinderen van haar leeftijd.

Vooralsnog lijkt het me verstandig om eerst een aantal veranderingen aan te brengen.   De meisjes delen, vanwege ruimtegebrek, hun kamer, maar via een schot kan er meer privacy voor Nicole gecreëerd worden. Dit is vooral een symbolisch gebaar. Op school blijken de meisjes teveel als ‘de tweeling’ benaderd te worden. Ook hier zijn aanpassingen nodig. Via color-coding (elk meisje een eigen kleur, bv altijd de bovenkleding in de bij ieder horende kleur) kan de leerkracht de meisjes beter uitelkaar houden. Ook moeten ze meer als aparte individuen benaderd worden, dus niet samenwerken. School is verbaasd over de gevoelens van Nicole, beide meisjes maken een gelukkige indruk, maar is zeer bereidwillig om de situatie te verbeteren.

Daarnaast raad ik de ouders aan om met de meisjes, apart en samen, te praten over de gevoelens van onvrijheid, irritatie, afhankelijkheid etc.  Dit gebeurt. Nicole (en ook Elvi) geeft aan last te hebben van de vergelijkingen die de omgeving maakt (klacht nummer 1 bij alle tweelingen). Dat is voor haar de belangrijkste reden dat ze apart wil, een daad die niet tegen haar zusje gericht is. Elvi geeft aan dat ze zich de mindere voelt, omdat de vriendinnen haar zus verkiezen boven haar en omdat Nicole meer alleentijd met mama heeft (vanwege het brengen en halen naar Nicole’s sport).  Ouders plannen inmiddels meer alleen momenten met mama voor Elvi in. Ook wordt besloten  om voor Elvi een plekje te zoeken waar ze over haar onzekerheid kan praten, een therapeute. Dit wil ze graag. In dit soort gevallen is de training ‘Rots en Water’ ook een goed idee.  Er blijken meer problemen te spelen. Nicole vindt dat haar zusje niet te vertrouwen is, omdat deze haar geheimpjes doorvertelt aan de vriendinnen, waarschijnlijk als een manier om aan populariteit te winnen. Moeder geeft Nicole het advies om dit tegen Elvi te zeggen, want ‘je zus weet niet wat jij voelt, ook als weten jullie zoveel van elkaar. Maar als iets jou pijn doet of ergert, dan moet je het haar wel vertellen’.

Dit laatste is een bekend issue bij eeneiige tweelingen: deels uit een soort bescherming van elkaar en deels vanuit de veronderstelling dat de ander het wel weet, houden ze vaak hun intiemste gevoelens tov elkaar geheim. Praten erover moeten ze leren.  Daarnaast leest moeder de meisjes af en toe voor uit een boek waarin volwassen tweelingen vertellen over hun leven. Zo begrijpen Nicole en Elvi beter hoe de dynamiek van afstand en nabijheid in het leven van een tweeling in feite een normaal proces is.

De meisjes blijven dus voorlopig samen, waarbij Nicole meer ruimte krijgt voor haar wens tot afstand en waarbij Elvi kan groeien in zelfvertrouwen en assertiviteit met hulp van ouders, school en een therapeut.

Coks Feenstra

Lynn M. Gordon, Twins and Kindergarten Separation: divergent beliefs of principals, teachers, parents and twins, Educational Policy, 2015

Hilda Jenninga, Identiek en toch uniek, Uitgeverij Ad. Donker

Dancing naked in front of the fridge, and other lessons from twins, Nancy and Janna Sipes, Fair Winds Press